Depresja jest poważną chorobą, która może doprowadzić do podejmowania przez młodego
człowieka prób samobójczych, a w konsekwencji nawet do śmierci. Ciężkie przypadki depresji
uwarunkowanej biologicznie są stosunkowo rzadkie. Częściej przyczyną zaburzeń depresyjnych
jest trudna sytuacja życiowa połączona z brakiem umiejętności radzenia sobie z bolesnymi myślami
i emocjami. Złe samopoczucie sprawia, że nastolatek wycofuje się z relacji, porzuca dotychczasowe
zainteresowania, przestaje uprawiać sport czy wychodzić z domu. Robi się drażliwy, nie potrafi się
w nic zaangażować, przestaje uczestniczyć w lekcjach, często ucieka w wirtualny świat.
W takiej sytuacji pozostaje zapewnić dziecku odpowiednią pomoc psychologiczno-psychiatryczną.
Ryzyko wystąpienia depresji można zmniejszać przez systematyczne dbanie o zdrowie
psychiczne całej rodziny. Oto lista ważnych działań dotyczących systemu wsparcia
społecznego i poczucia własnej wartości.
1. Dawanie poczucia bliskości i akceptacji.
Nastolatki podczas wizyt u psychologa często wyznają, że czują się kompletnie niezrozumiane
przez rodziców. Dostają dużo rad, napomnień, poleceń, ale brak im szczerych rozmów. Rozmów
skupionych wokół poznania potrzeb, uczuć, opinii czy marzeń młodego człowieka. Warto
zaciekawić się własnym dzieckiem, być uważnym na jego zmiany nastroju czy próby rozpoczęcia
rozmowy. Młodzi ludzie często wahają się czy podzielić się swoim zmartwieniem. Gdy wyczuwają
nasze zniecierpliwienie czy brak gotowości – wycofują się z kontaktu.
Bardzo ważne jest kultywowanie przyjaznej komunikacji w rodzinie – rodzice mogą stosować ją
między sobą i być wzorem do naśladowania dla dzieci. Gdy zwracamy się do siebie z szacunkiem,
dajemy drugiej osobie przestrzeń do wyrażania swoich emocji i opinii, gdy w razie konfliktu
skupiamy się na rozwiązaniu problemu z korzyścią dla każdej ze stron – budujemy atmosferę
bezpieczeństwa, w której dzieci mogą czuć się wspierane i akceptowane. Sprawdzone sposoby
angażowania w rozmowę, zachęcania do otwierania się i współpracy znajdziemy w książce Adele
Mazlish i Elaine Faber „Jak mówić do nastolatków, żeby nas słuchały. Jak słuchać, żeby z nami
rozmawiały.”.
2. Wspieranie w relacjach z rówieśnikami
Warto wspierać nasze dzieci od najmłodszych lat w nawiązywaniu i utrzymywaniu dobrych relacji z
rówieśnikami. Poprzez przykład i rozmowy pokazujmy dziecku na czym polega budowanie
przyjaźni, współpraca, rozwiązywanie konfliktów, stawianie granic innym z nadzieją, że nasz
nastolatek będzie miał własny krąg wsparcia, osoby w podobnym wieku, na które może liczyć w
razie problemów. Jeżeli młody człowiek ma trudności w tym obszarze – warto zachęcać go do
regularnych kontaktów ze znajomymi, zapewnić mu uczestnictwo w zajęciach grupowych
związanych z jego zainteresowaniami, w zajęciach sportowych na świeżym powietrzu, organizować
spotkania rodzinne lub z przyjaciółmi, na których będzie miał okazje do kontaktów z rówieśnikami.
Obecnie w czasie pandemii jest to zadanie utrudnione, ale tym bardziej ogromnie ważne.
3. Budowanie poczucia kompetencji
Jednym z filarów pewności siebie u dziecka jest poczucie wpływu na otaczającą rzeczywistość oraz
pozytywna ocena ważnych dla niego osób: rodziców, nauczycieli, rówieśników. Dla dzieci ważne
jest poczucie, że dobrze radzą sobie w szkole, zdobywanie nowych umiejętności, którymi mogą się
pochwalić, poczucie, że wykonują ważne zadania, które przydzielono im ze względu na szczególne
cechy charakteru czy umiejętności. W przypadku trudności w uczeniu się kluczowe będzie
zapewnienie dziecku fachowej pomocy i umożliwienie odnoszenia sukcesów w wybranej
dziedzinie.
Dzieci potrzebują mieć poczucie przynależności do wspólnoty rodzinnej, chcą czuć się
potrzebne. Warto już od wieku przedszkolnego przydzielać im odpowiednie do wieku obowiązki
domowe i doceniać ich wykonanie. Dobre, żeby dziecko miało możliwość wyboru niektórych
obowiązków i żeby jego wkład był rzeczywiście potrzebny i pomocne dla pozostałych członków
rodziny. Takie zadania „rosną” razem z dzieckiem. Ważne, żeby nabyte umiejętności mogły być
wykorzystane do zaistnienia, dawały satysfakcję. Nie chodzi o to, żeby nastolatek systematycznie
obierał ziemniaki czy tarł marchewkę na surówkę, ale żeby dzięki pomaganiu w różnych
czynnościach kuchennych potrafił przygotować pyszne danie na rodzinny obiad lub upiec ciasto na
rodzinne spotkanie.
Poczucie kompetencji buduje się także poprzez umiejętność zajęcia się swoimi potrzebami.
Uczmy dzieci jak o nie zadbać, początkowo przez pokazywanie, potem stopniowe oddawanie im
odpowiedzialności. Są to codzienne czynności takie jak wrzucanie brudnych ubrań do kosza, żeby
zostały wyprane, pakowanie swoich rzeczy, przygotowywanie przekąsek, odrabianie lekcji.
W obecnych czasach, gdy żyjemy w większym napięciu, zmianie uległa codzienna rutyna, dzieci
mają zdalne nauczanie, budowanie kompetencji, zwłaszcza u dzieci i młodszych nastolatków, jest
znacząco utrudnione, dlatego trzeba zwrócić na nie szczególną uwagę.
Aby skutecznie wzmacniać odporność psychiczną dziecka trzeba samemu być w dobrej formie.
Dbajmy o własne zdrowie fizyczne, wygospodarujmy czas na zastosowanie zdrowej diety, ruch,
odpoczynek, odreagowanie bieżących trudności, spotkania towarzyskie, pielęgnowanie hobby.
W razie zauważenia własnych trudności ze zdrowiem psychicznym lub konfliktowej sytuacji w
domu warto skorzystać z pomocy specjalisty. Dbając o ważne sfery życia modelujemy tę postawę
także u dzieci.
Załączniki:
Dodatek do tekstu przedstawia sposób na określenie na ile satysfakcjonujące jest obecnie nasze
życie i w jakich obszarach potrzebne są określone działania.
Autor: Anna Biernacka
