Pojęcie, zakres i funkcje rekreacji ruchowej
Rekreacja ruchowa na przełomie ostatnich wieków przeobraziła się z elitarnej formy spędzania czasu wolnego w popularną dziedzinę aktywności, a w niektórych krajach masową. Tempo tych zmian uzależnione jest w znacznym stopniu od poziomu kultury i zamożności danego społeczeństwa. Pod tym względem sytuacja Polski, choć trochę lepsza niż w niektórych krajach, wciąż odbiega od standardów państw wysoko rozwiniętych. Zmieniamy się wraz z postępem cywilizacji, której prawdziwe oblicze kryje się za falą dobrodziejstw, w postaci poważnych zagrożeń, tj. degradacja środowiska przyrodniczego i zasobów naturalnych, zanieczyszczenia wody i powietrza, znacznego ograniczenia wysiłku fizycznego i aktywności ruchowej. Wszystkie wymienione czynniki, jak również wiele innych sprzyja rozwojowi chorób cywilizacyjnych, obniżaniu się naturalnej odporności organizmu i trudnościom adaptacyjnym.
W ostatnich latach powstało wiele programów, filmów telewizyjnych, także internetowych (przeważnie w formie instruktażowej), poradników, książek i publikacji obejmujących tematykę rekreacji ruchowej w szerokim kontekście jej znaczenia.
W związku z tym, w dostępnej literaturze możemy spotkać wiele definicji, których treść próbuje przybliżyć nam znaczenie tego terminu.
Jedna z najczęściej cytowanych, również przez dzieci definicji encyklopedycznych brzmi: rekreacja, to aktywny wypoczynek (łac. rekreo – odnowić, ożywić) – forma aktywności umysłowej lub fizycznej podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, społecznymi, domowymi i nauką. Stosowana w celu odpoczynku
i rozrywki.[4]
- Grabowski zalicza rekreację fizyczną do najbardziej wyspecjalizowanych form uczestnictwa w kulturze fizycznej. Zaś jej uczestnikami mianuje ludzi o zróżnicowanych potrzebach i możliwościach somatyczno-motorycznego rozwoju w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym.[5]
- Demel z kolei uważa, że rekreacja fizyczna jest tą postacią rekreacji, w której podstawowym środkiem odnowy i doskonalenia jest aktywność ruchowa. Ponadto
w swoich rozważaniach podkreśla, że powinna ona dotyczyć ludzi tzw. drugiego
i trzeciego wieku. Bardzo istotnym czynnikiem jest jej dobrowolność.
Stąd zróżnicowanie zasięgu społecznego, zależnego od poziomu kultury fizycznej określonych warstw społecznych.[6]
Potocznie rzecz ujmując, rekreację stanowi wszelki ruch generowany przez człowieka w czasie wolnym, dla rozrywki, przyjemności, wypoczynku, relaksu, własnego rozwoju, przynoszący radość i odprężenie, a w konsekwencji harmonię i równowagę zgodną z holistycznym (gr. holos – cały, całkowity) modelem zdrowia.[7]
Rekreacja ruchowa w naszym życiu a sedenteryjny tryb życia
Rekreacja powinna zatem odgrywać w naszym życiu bardzo istotną rolę, a jakże często ją pomijamy, bagatelizujemy, nie dostrzegając jej walorów, tłumacząc się najczęściej brakiem czasu. Poniżej przedstawiono zaledwie kilka wybranych funkcji jakie spełnia.
Funkcja regeneracyjna – polegająca na wypoczynku będącym odreagowaniem i odstresowaniem w celu uzupełnienia sił niezbędnych do wykonywania pracy i czynności dnia codziennego.
- Funkcja regeneracyjna – polegająca na wypoczynku będącym odreagowaniem
i odstresowaniem w celu uzupełnienia sił niezbędnych do wykonywania pracy
i czynności dnia codziennego. - Funkcja kompensacyjna – przejawiająca się wyrównywaniem szkód generowanych przez sedenteryjny tryb życia i niedobór świeżego powietrza.
- Funkcja rozrywkowa – służy dobrej zabawie, umożliwia pozytywny kontakt
z innymi, wiąże się z miłym spędzaniem czasu w towarzystwie ludzi o podobnych zamiłowaniach. - Funkcja poznawcza i integracyjna – zalicza się do niej poznawanie nowych miejsc, ludzi, ich kultur i obyczajów.
- Funkcja adaptacyjna – pomaga przystosować się do nowych warunków środowiskowych, a także do wzmożonego wysiłku fizycznego.
- Funkcja stymulacyjna – wspomaga i pobudza rozwój psychofizyczny jednostki.
- Funkcja ekonomiczna – pomaga dbać o właściwy poziom kondycji psychofizycznej, obniża wydatki na ewentualną rehabilitację i leczenie.
- Wreszcie funkcja społeczno-ideologiczna – przyczynia się do kreowania odpowiednich wzorców zachowań w życiu jednostki i zbiorowości społecznej.[8]
Wspomniany sedenteryjny tryb życia jest coraz bardziej powszechny. Jest on zjawiskiem niepożądanym, które niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji. Jedynym skutecznym rozwiązaniem na walkę z tą sytuacją jest rekreacja ruchowa, która przyjmuje różne formy. Ponadto możemy się spotkać z różnym podziałem, np. ze względu na intensywność generowanego wysiłku, stopień trudności, porę roku, miejsce ćwiczeń, ilość uczestników: indywidualne, zbiorowe, masowe. Rekreacja fizyczna, jej funkcje, formy, ogólna dostępność, szeroka oferta dostosowana do różnorodnych potrzeb i możliwości jednostki i społeczeństwa, może i powinna pozytywnie wpływać na rozwój aktywności fizycznej współczesnego człowieka, dobrze służąc jego prozdrowotnemu stylowi życia.
Jeśli chodzi o formy jakie przyjmuje, możemy się spotkać z różnym podziałem, np. ze względu na intensywność generowanego wysiłku, stopień trudności, porę roku, miejsce ćwiczeń, ilość uczestników: indywidualne, zbiorowe, masowe. Rekreacja fizyczna, jej funkcje, formy, ogólna dostępność, szeroka oferta dostosowana do różnorodnych potrzeb i możliwości jednostki i społeczeństwa, może i powinna pozytywnie wpływać na rozwój aktywności fizycznej współczesnego człowieka, dobrze służąc jego prozdrowotnemu stylowi życia.
[4] Wielka Encyklopedia PWN, t. 23, s. 234 Warszawa 2004.
[5] H. Grabowski, Teoria fizycznej edukacji. WSiP. Warszawa 1997.
[6] M. Demel, Pedagogika zdrowia, WSiP, Warszawa 1980
[7] B. Woynarowska, Holistyczne podejście do zdrowia (W): Biomedyczne podstawy rozwoju
i wychowania s.235-238 PWN Warszawa 2010.
[8] B. Woynarowska, Aktywność fizyczna w dzieciństwie i młodości. Podręcznik Polskiego Forum Profilaktyki pod redakcją prof. dr. hab. Piotra Podolca, Medycyna Praktyczna, Kraków 2010.