Szkoła powinna być dla dzieci miejscem, w którym będą czuły się bezpieczne. Ważne jest, aby uczniowie byli wspierani przez nauczycieli, czuli się akceptowani. To między innymi temu mają służyć prawa ucznia określające przysługujące mu przywileje i zapewniające odpowiednie warunki do nauki i rozwoju. Do czego dokładnie mają prawo uczniowie w polskich szkołach?
Czym są prawa dziecka i ucznia?
Uchwalona w 1989 przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych konwencja o prawach dziecka to najważniejszy dokument określający prawa przysługujące dzieciom. Konwencja ta została w Polsce ratyfikowana w 1991 roku i stanowić ma kanon standardów postępowania wobec dzieci nie tylko w naszym kraju, ale i na całym świecie. Zapisane w konwencji prawa dziecka i ucznia upoważniają najmłodszych do swobodnego wyrażania swoich poglądów i wyznania, należy też wyróżnić prawo do ochrony życia prywatnego (w tym do tajemnicy korespondencji) czy właśnie prawo do nauki.
Sama konwencja o prawach ucznia mówi w dwóch artykułach, zapewniających uczniom między innymi bezpłatne i obowiązkowe nauczanie podstawowe, dostęp do informacji i poradnictwa czy wsparcie w rozwijaniu swoich talentów i zainteresowań. Jednym z głównych założeń tej konwencji jest zasada „najlepszego interesu dziecka”, co oznacza, że wszystkie decyzje dotyczące dziecka, w tym te podejmowane w kontekście edukacji, powinny być podejmowane z myślą o jego najlepszym interesie.
Jakie są prawa dziecka w szkole?
Prawa ucznia a prawa dziecka są ze sobą ściśle powiązane. O ile statuty szkolne mogą poszerzać prawa przysługujące uczniom, to nie mogą ich nigdy zawężać lub nakładać na uczniów obowiązków przeczących któremukolwiek z nadanych im praw. Jakie są prawa dziecka w szkole? Do najważniejszych należą:
- Prawo dostępu do statutu i regulaminów obowiązujących w danej szkole
- Prawo do zapoznania się z programem nauczania
- Prawo do równego traktowania bez względu na wyznanie, światopogląd, przynależność kulturową bądź etniczną czy sytuację finansową
- Prawo do swobodnego wyrażania opinii i poglądów, w tym opinii o sposobie funkcjonowania szkoły i pracy nauczycieli
- Prawo do wypoczynku i czasu wolnego
- Prawo do zrzeszania się w formie samorządu uczniowskiego
Ponadto według konwencji o prawach dziecka zadaniem państwa polskiego jest zapewnienie uczniom równego dostępu do szkolnictwa średniego oraz szkolnictwa wyższego. Nie oznacza to, że każda szkoła średnia i każdy uniwersytet mają obowiązek przyjąć wszystkich chętnych. Uczniowie powinni móc na bazie swoich umiejętności mieć możliwość dostania się do wybranej szkoły średniej lub na wybrany uniwersytet. Jeśli przez problemy finansowe uczniowie nie mogą swobodnie podjąć lub kontynuować nauki w szkole średniej, zadaniem państwa jest udzielenie wtedy pomocy finansowej. Według zapisów konwencji dyscyplina szkolna musi być stosowana w sposób niezaprzeczający ludzkiej godności dziecka.
Ponadto według artykułu 29. konwencji zadaniem szkoły jest krzewienie w dziecku poszanowania do swojej oraz innych kultur i narodowości, wychowanie ucznia w duchu otwartości i tolerancji oraz nauka szacunku i dbania o środowisko naturalne.
Co zrobić, gdy prawa ucznia nie są przestrzegane?
Przestrzeganie praw dziecka w szkole to obowiązek wszystkich pracowników placówki. Co jako rodzic możemy zrobić, gdy zauważymy, że prawa ucznia są łamane? Uczeń, którego prawa zostały w jakiś sposób złamane, może najpierw poprosić o pomoc swojego wychowawcę, innego zaufanego nauczyciela bądź pedagoga szkolnego. Za prośbą ucznia ingerować może też samorząd uczniowski. Kolejnym szczeblem jest dyrekcja, a jeśli i to nie pomaga w rozwiązaniu problemu, należy zwrócić się do organizacji zewnętrznych, takich jak Komitet Ochrony Praw Dziecka czy kuratorium oświaty. Jeśli zachodzi taka potrzeba, sprawa może też być rozwiązana drogą sądową. Przestrzeganie praw dziecka w szkole to kwestia niezwykle istotna.
Dzieci spędzają w szkole wiele godzin każdego dnia, dlatego ważne jest, aby zapewnić im odpowiednie warunki do nauki i rozwoju. Jednym z kluczowych aspektów przestrzegania praw dziecka w szkole jest zapewnienie uczniom bezpiecznego i przyjaznego środowiska. Dzieci mają prawo do ochrony przed przemocą, znęcaniem się i wszelkimi formami wykluczenia. Szkoła powinna być miejscem, w którym każde dziecko czuje się akceptowane i szanowane, bez względu na swoje pochodzenie, wyznanie, orientację seksualną czy niepełnosprawność. Złamanie któregoś z tych praw przez pracowników szkoły musi być natychmiast zgłoszone do organizacji zewnętrznej.
