Z pewnością każdy nauczyciel spotkał się kiedyś w swojej karierze z uczniami, którzy mimo zaangażowania i starań, wykazywali trudności w przyswajaniu materiału. Za takimi sytuacjami często kryje się neuroatypowość, czyli odmienny sposób funkcjonowania mózgu, który – jak łatwo się domyślić – wpływa na proces uczenia się, a także na interakcje społeczne i postrzeganie świata. Wspieranie uczniów neuroatypowych jest niezwykle ważne, by mogli sprawnie funkcjonować i lepiej wejść w dorosłe życie. Jak jednak to robić?
Co warto wiedzieć o neuroatypowości u dzieci?
Neuroatypowość oznacza odmienny rozwój neurologiczny. Wiąże się z różnymi diagnozami, takimi jak spektrum autyzmu, ADHD, dysleksja, dysgrafia czy dyskalkulia. Termin „neuroróżnorodność” natomiast stanowi koncepcję, która uznaje te neurologiczne różnice jako naturalną i cenną część ludzkiej populacji. Podkreśla, że różnice w funkcjonowaniu mózgu nie są defektami, lecz po prostu odmiennymi sposobami przetwarzania informacji i interakcji ze światem. Zrozumienie tej perspektywy jest fundamentem do budowania środowiska szkolnego, które wspiera i akceptuje różnorodność kognitywną.
ADHD charakteryzuje się trudnościami z utrzymaniem uwagi, nadmierną aktywnością oraz impulsywnością, co może skutkować problemami ze skupieniem się na zadaniach, utrzymaniem koncentracji czy zapamiętywaniem informacji. Dzieci z ADHD mogą jednak z kolei wykazać się zwiększoną kreatywnością czy umiejętnością działania w sytuacjach kryzysowych. Podejście do takich uczniów wymaga dostrzegania ich mocnych stron.
Spektrum autyzmu z kolei obejmuje szeroki zakres cech związanych z trudnościami w komunikacji społecznej i interakcjach, a także z ograniczonymi lub powtarzającymi się zachowaniami i zainteresowaniami. Wpływ autyzmu na uczenie się jest różnorodny i może obejmować nadwrażliwość sensoryczną, trudności z adaptacją do zmian w rutynie, dosłowne rozumienie języka, wyzwania związane z abstrakcyjnymi pojęciami oraz zróżnicowane profile poznawcze. Jednocześnie, wiele osób w spektrum autyzmu posiada unikalne mocne strony, takie jak silna percepcja wzrokowa, doskonała pamięć do szczegółów oraz specjalistyczna wiedza w wybranych obszarach zainteresowań.
Dysleksja, dysgrafia czy dyskalkulia wiążą się z kolei z trudnościami w konkretnych obszarach – pisaniu i czytaniu, pisaniu ręcznym czy operowaniu liczbami. Ucząc dzieci z tymi diagnozami należy przede wszystkim zadbać o to, by nie czuły się gorzej od rówieśników. Warto też zwracać uwagę na ich zalety dobrze wykonywane elementy zadań, zamiast skupiać się na błędach wynikających z neuroatypowości.
Wspieranie edukacji neuroatypowych uczniów w szkole
Trudno przedstawić konkretne sposoby nauczania i wspierania, które pasowałyby do wszystkich uczniów neuroatypowych. Na pewno można jednak zaproponować ogólne typy strategii i metod nauczania, które okażą się pomocne – w gestii nauczyciela pozostaje rozbudowanie ich i dopasowanie do konkretnego dziecka.
Dobrym pomysłem zawsze będzie wykorzystywanie pomocy wizualnych, choćby wizualne przedstawianie planu lekcji. To pomocne dla uczniów ze spektrum autyzmu lub ADHD. Równie pożądane w wielu przypadkach jest jasna i zwięzła komunikacja – używanie prostego języka, unikanie metafor i idiomów. Nauczanie wielozmysłowe z kolei może wzmocnić zrozumienie i zapamiętywanie u różnorodnej grupy uczniów.
Niezwykle istotne jest również zrozumienie specyficznych trudności uczniów i wdrażanie strategii dostosowanych do ich potrzeb. Na przykład, dla uczniów z dysleksją skuteczne może być stosowanie wielozmysłowych metod nauki czytania i udostępnianie audiobooków. Równie ważne jest tworzenie w klasie przyjaznego i wspierającego środowiska, w którym neuroatypowi uczniowie czują się akceptowani i rozumiani. Nauczyciele powinni edukować wszystkich uczniów na temat neuroróżnorodności w sposób dostosowany do ich wieku, aby promować empatię.
Na końcu warto podkreślić, że nieocenioną rolę we wspieraniu edukacji neuroatypowych uczniów odgrywa współpraca między nauczycielami, rodzicami i specjalistami (psychologami etc.). Otwarta i regularna komunikacja pozwala na wymianę obserwacji, informacji o postępach i wyzwaniach.
