Już od lat świadomość specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów w Polsce wzrasta, a więc siłą rzeczy zaczynamy dostrzegać nowe wyzwania stojące zarówno przed szkołami, jak i rodzicami. Zapewnienie dzieciom ze specjalnymi potrzebami optymalnych warunków nauki i rozwoju wymaga zintegrowanych działań, w przypadku których współpraca nauczycieli i rodziców jest niezbędna. Ten obopólny wysiłek służy zapewnieniu wspierającej atmosfery.
Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych w klasie
Pojęcie specjalnych potrzeb edukacyjnych obejmuje szeroki zakres trudności oraz możliwości uczniów, wymagających dostosowania procesu kształcenia. Dotyczy to nie tylko uczniów z formalnie orzeczoną niepełnosprawnością, ale także tych przejawiających niedostosowanie społeczne oraz dzieci neuroatypowych – w tym choćby z ADHD czy znajdujących się w spektrum autyzmu.
Tacy uczniowie napotykają na bariery edukacyjne. Mogą to być trudności w opanowaniu wymagań programowych, problemy z koncentracją, czytaniem ze zrozumieniem czy myśleniem analitycznym. Istnieją też wyzwania społeczne, dotyczące integracji rówieśniczej, budowania relacji oraz ryzyka wykluczenia czy narażenia na negatywne zjawiska w sieci. Trudności te często wiążą się z problemami emocjonalnymi.
Te wszystkie sfery są ze sobą powiązane, co oznacza, że skuteczne wsparcie musi mieć charakter całościowy. Obowiązkiem szkoły i nauczycieli jest rozpoznawanie tych potrzeb oraz zapewnienie adekwatnej pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Obejmuje to dostosowanie metod nauczania, form pracy, materiałów dydaktycznych, kryteriów oceniania, a także odpowiednią organizację przestrzeni edukacyjnej. Łatwo się więc domyślić, że niezbędna jest współpraca z pedagogami, psychologami, terapeutami oraz rodzicami.
Współpraca nauczyciela z rodzicami ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych
Efektywna współpraca na linii nauczyciel-rodzic jest nie tylko pożądana, ale wręcz niezbędna dla powodzenia edukacyjnego i dobrostanu ucznia ze specjalnymi potrzebami, ponieważ dla dziecka oznacza spójność oddziaływań, lepsze zaspokojenie potrzeb, poczucie bezpieczeństwa i bycia zrozumianym, co przekłada się na lepsze wyniki w nauce i rozwój społeczno-emocjonalny.
Rodzice – dzięki współpracy z nauczycielami – zyskują poczucie wsparcia, pewność, że ich głos jest słyszany, dostęp do wiedzy specjalistycznej oraz możliwość aktywnego uczestnictwa w planowaniu edukacji dziecka, co redukuje ich stres i poczucie osamotnienia z problemem. Nauczyciele natomiast, dzięki informacjom od rodziców, zyskują głębsze zrozumienie funkcjonowania ucznia, co pozwala na trafniejsze dobieranie metod pracy i efektywniejsze wspieranie jego rozwoju.
Oczywiście fundamentem tej współpracy musi być wzajemny szacunek i zaufanie. Nauczyciel powinien postrzegać rodziców jako ekspertów od własnego dziecka i cenne źródło wiedzy. Ze względu na naturalną asymetrię relacji, gdzie nauczyciel reprezentuje instytucję i dysponuje specjalistyczną wiedzą, to na nim spoczywa większa odpowiedzialność za świadome budowanie partnerskiego układu.
Warto zadbać o regularne, zaplanowane kontakty, odbywające się w przyjaznej atmosferze i dogodnym dla rodziców czasie, wykorzystujące różnorodne kanały komunikacji, która powinna być proaktywna, a nie ograniczona do sytuacji problemowych. Bardzo ważne jest przede wszystkim to, żeby przekazywać rodzicom nie tylko informacje o trudnościach, ale również o sukcesach, postępach i mocnych stronach ucznia.
Nauczyciel musi pamiętać, by aktywnie korzystać z wiedzy rodziców o dziecku oraz w razie potrzeby taktownie udzielać informacji o możliwych formach wsparcia specjalistycznego. Nie zaszkodzi również zachęcanie rodziców do udziału w życiu klasy i szkoły. Wszystko to zadziała na korzyść ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
