W dzisiejszych czasach, kiedy rośnie świadomość różnorodności i wyrównywania szans, edukacja staje się obszarem, który nieustannie ewoluuje. Edukacja włączająca i integracyjna to pojęcia często omawiane w kontekście doskonalenia systemu edukacji. Ich celem jest dążenie do równości wszystkich uczniów, niezależnie od ich indywidualnych potrzeb i zdolności. Czym konkretnie jest edukacja włączająca, jak bardzo się różni od edukacji integracyjnej i jakie są jej główne zalety oraz wady?
Czym jest edukacja włączająca?
Chociaż mówi się o niej coraz częściej, to wielu z nas wciąż może nie znać odpowiedzi na pytanie, co to jest edukacja włączająca? Edukacja włączająca to filozofia i praktyka edukacyjna, której celem jest stworzenie środowiska szkolnego uwzględniającego i akceptującego różnorodność uczniów. W przeciwieństwie do tradycyjnego podejścia, które często segreguje uczniów ze względu na ich umiejętności czy niepełnosprawności, edukacja włączająca dąży do integrowania wszystkich. To podejście zakłada, że każdy uczeń ma prawo do nauki w środowisku edukacyjnym, które jest dla niego najbardziej sprzyjające. Pojęcie edukacji włączającej często mylone jest z edukacją integracyjną.
Mimo że zarówno edukacja włączająca i integracyjna dążą do wprowadzania dzieci z niepełnosprawnościami do społeczeństwa i wspomagają ich integrację z innymi uczniami, to w odróżnieniu od edukacji integracyjnej, która zwykle zakłada dostosowanie uczniów do aktualnego systemu nauczania, edukacja włączająca kładzie nacisk na dostosowanie systemu edukacyjnego do potrzeb uczniów. Jest to podejście holistyczne, według którego każdy uczeń ma prawo do nauki w środowisku, które uwzględnia jego indywidualne cechy, potrzeby i zdolności.
Na czym polega edukacja włączająca?
Pedagogika włączająca zakłada tworzenie i utrzymywanie otwartego oraz elastycznego środowiska szkolnego, które akceptuje różnorodność uczniów. Szkoła w ramach pedagogiki włączającej powinna potrafić dostosowywać swoje metody nauczania, programy i materiały dydaktyczne do indywidualnych potrzeb każdego ucznia, aby zapewnić im warunki, które umożliwią skuteczną naukę i które będą wspomagać rozwój uczniów. Edukacja włączająca skupia się również na kształtowaniu otwartego i tolerancyjnego środowiska, nie będzie wykluczać innych jego członków z powodu niepełnosprawności czy innych umiejętności.
Dzieci w edukacji włączającej uczą się szacunku, a także niekonwencjonalnego podchodzenia do rozwiązywania problemów. Uczenie właściwych nawyków powinno rozpoczynać się jak najwcześniej, toteż dobrym pomysłem jest edukacja włączająca w przedszkolu. Dzięki niej dzieci rozpoczynające naukę w szkole podstawowej będą wykazywały się wyższym poziomem empatii oraz wiedzą umożliwiająca im zdrowe funkcjonowanie z rówieśnikami o wyjątkowych potrzebach edukacyjnych.
Jakie kwalifikacje powinien posiadać nauczyciel w edukacji włączającej?
Jeżeli danego nauczyciela interesuje edukacja włączająca, kwalifikacje, które powinien posiadać, są naprawdę wysokie. Przede wszystkim powinien on posiadać wiedzę na temat różnorodności uczniów oraz wiedzieć, jak radzić sobie z uczniami z konkretnymi niepełnosprawnościami czy zaburzeniami. Kluczowym elementem jest również umiejętność pracy w zespole, współpracy z innymi nauczycielami oraz specjalistami ds. edukacji specjalnej i wspomagającej. Dodatkowo nauczyciel edukacji włączającej powinien posiadać umiejętności komunikacyjne, empatię i otwartość na różnorodność oraz być świadomym bieżących tendencji i innowacji w obszarze edukacji włączającej.
Jeśli w przyszłości planujemy uczyć w szkole, w której prowadzona jest edukacja włączająca, szkolenie, które pozwoli zdobyć odpowiednie umiejętności, poszerzyć i pogłębić posiadane umiejętności oraz wiedzę na temat edukacji włączającej jest na wyciągnięcie ręki – najlepiej poszukać tego typu ofert w Internecie lub zapytać dyrektora swojej szkoły o możliwość sfinansowania takiego kursu.
Jakie są wady i zalety edukacji włączającej?
Jak korzystna jest edukacja włączająca? Wady i zalety tej koncepcji są różnorodne, jednak zdecydowanie przeważają te drugie. Wady edukacji włączającej mogą wynikać z braku odpowiednich zasobów i wsparcia dla nauczycieli. Szkoły mogą nie być odpowiednio wyposażone, aby sprostać wymaganiom edukacji włączającej. Czasem kadra może nie być do końca wyszkolona, aby radzić sobie z tymi najbardziej wymagającymi dziećmi. Wszystko to jednak wynika z systemu edukacyjnego niewłaściwie przygotowanego do pracy z dziećmi o wyjątkowych potrzebach. W szkołach gotowych na zmianę edukacja włączająca jest niezwykle pozytywną zmianą. Główne zalety tego podejścia to promowanie równości szans, rozwijanie empatii w uczniach i nauczycielach oraz wzmacnianie poczucia przynależności i akceptacji w grupie rówieśniczej. Nie możemy też zapomnieć o dawaniu uczniom o wyjątkowych potrzebach edukacyjnych możliwości osiągania szczytu swojego potencjału. Na edukacji włączającej nikt nie traci, natomiast zyskuje bardzo wiele osób – to dostateczny powód do tego, by rozważyć wprowadzenie tego systemu w swojej placówce edukacyjnej.
