Przemoc rówieśnicza w szkole to zjawisko, które mimo upływu lat wciąż stanowi poważny problem społeczny. Dzieci i młodzież spotykają się w szkole z różnymi formami przemocy, nie tylko rozumianej w dosłownym znaczeniu przemocy fizycznej. Szykanowanie ze strony kolegów i koleżanek może mieć poważne, długotrwałe konsekwencje dla ofiar. Rodzice odgrywają istotną rolę w rozwiązywaniu tego problemu. Jak powinniśmy reagować, gdy nasze dziecko jest ofiarą lub sprawcą przemocy rówieśniczej?
Dlaczego dzieci prześladują rówieśników?
Przemoc w szkole przyjmuje różne formy, warto jednak na początku zrozumieć, skąd właściwie się bierze. Dlaczego kilkunasto-, a czasem nawet i kilkuletnie dzieci prześladują swoich rówieśników? Najczęściej jest to próba wywarcia wrażenia lub uzyskania władzy nad innymi. Sprawcy przemocy rówieśniczej zwykle łakną uwagi swoich kolegów i zrobią wszystko, aby ją zdobyć, nawet jeśli oznacza to znęcanie się nad członkami swojej klasy.
Ofiary przemocy w szkole to często dzieci bardziej introwertyczne, trzymające się na uboczu, mające problemy z nawiązywaniem kontaktu z innymi. Inne dzieci wykorzystują to wykluczenie jako usprawiedliwienie swoich przemocowych działań: jeśli byłyby miłe dla tego „dziwnego”, zapewne zostałyby odrzucone przez grupę rówieśniczą tak jak on. Znęcanie się nad rówieśnikami staje się dla sprawców przemocy formą integracji grupy. Niezależnie od motywacji przemoc rówieśnicza musi być stanowczo potępiana – to, że dziecko ma problemy, nie usprawiedliwia wyładowywania się na swoich rówieśnikach. Pomoc ofierze powinna być zawsze sprawą priorytetową.
Należy pamiętać, że istnieją różne rodzaje przemocy w szkole. Współcześnie częściej niż przemoc fizyczną sprawcy stosują przemoc psychiczną. Wyśmiewają i szykanują innych, zastraszają, zwracają grupę przeciwko ofierze. Tego typu przemoc jest na pierwszy rzut oka trudna do rozpoznania. Gdy dziecko wda się w bójkę, rodzice od razu zauważą siniaki w domu. Zwrócenie uwagi na to, że dziecko jest odrzucane i wyśmiewane przez resztę klasy, wymaga otwartej rozmowy ze swoim dzieckiem – rozmowy, na którą zarówno my, rodzice, jak i nasze dziecko musimy być gotowi. Przemoc fizyczna i psychiczna w szkole XXI wieku to nie jedyny problem. W erze smartfonów i powszechnego dostępu do Internetu coraz częściej dzieci padają ofiarami cyberprzemocy. Prześladowanie w mediach społecznościowych, publikowanie w nich upokarzających zdjęć i filmików, rozprzestrzenianie fałszywych informacji to tylko kropla w morzu różnorodnych form cyberprzemocy.
Jak reagować, gdy nasze dziecko jest ofiarą przemocy?
Jak reagować na przemoc w szkole, gdy dowiemy się, że nasze dziecko jest jej ofiarą? Instynkt rodzicielski zwykle sprawia, że jesteśmy wtedy wściekli: jak ktoś może gnębić nasze dziecko? Dlaczego nauczyciele nie reagują? Do tego typu sytuacji najlepiej jednak podejść ze spokojną głową. Naszym priorytetem jest dobro dziecka: pokażmy, że jesteśmy gotowi je wysłuchać i wspierać najmocniej, jak tylko się da. Dziecko musi wiedzieć, że dom jest bezpieczną przestrzenią, w której otwarcie może opowiedzieć o swoich przykrych doświadczeniach i uczuciach. Zapewnijmy nasze dziecko, że nie jest w żadnym stopniu winnej tej sytuacji i nic nie jest z nim nie tak.
Poszukiwanie pomocy będąc ofiarą przemocy w szkole wymaga odwagi, zadaniem rodzica jest więc utwierdzenie dziecka w słusznym przekonaniu, że zawsze może zwrócić się do nas po pomoc. Pierwszym krokiem w sytuacji, gdy nasze dziecko jest gnębione, będzie skontaktowanie się z kadrą szkoły: wychowawcą lub innym nauczycielem i pedagogiem. Poinformujmy ich o zaistniałej sytuacji i domagajmy się właściwej interwencji. Szkoła powinna podjąć kroki, aby zapewnić bezpieczeństwo dziecku. Jeśli dziecko nie chce przyznać, kto jest sprawcą przemocy, konieczne mogą okazać się rozmowy z rodzicami klasy i warsztaty dla dzieci przeprowadzone przez pedagoga, podczas których pokaże on wszystkim, dlaczego agresja i przemoc w szkole są niedopuszczalne. Jeśli szkoła bagatelizuje problem przemocy, konieczne może okazać się skierowanie sprawy do organizacji pozaszkolnych – Kuratorium Oświaty lub Rzecznika Praw Dziecka. Ofiary przemocy często potrzebują też profesjonalnego wsparcia psychologicznego. Warto rozważyć konsultację u psychologa lub terapeuty, aby pomóc dziecku przetrawić trudne doświadczenia.
Co zrobić, gdy to nasze dziecko prześladuje inne?
Niestety, czasem może okazać się, że to nasze dziecko jest sprawcą przemocy rówieśniczej. Dla każdego rodzica jest to trudna sytuacja i zwykle będą oni za wszelką cenę wypierać fakt, że to ich dziecko gnębi swoich kolegów i koleżanki, zapewniając innych – i przede wszystkim samych siebie – że nie tak je wychowali. I tutaj zacząć należy od szczerej, stanowczej rozmowy. Rozmowa z dzieckiem może pomóc zidentyfikować przyczyny jego zachowań i znaleźć konstruktywne rozwiązanie. Czy trudna sytuacja w domu sprawia, że dziecko odreagowuje na niewinnych rówieśnikach? Czy za wszelką cenę chce się przypodobać kolegom?
Nie zapominajmy, aby podczas rozmowy jasno wyjaśnić naszemu dziecku, że jego zachowanie jest niedopuszczalne i konieczna będzie zmiana w jego zachowaniu. Dziecko powinno wiedzieć, co grozi za przemoc w szkole, począwszy od nagany, przez wydalenie ze szkoły aż po skierowanie sprawy do sądu. Nie usprawiedliwiajmy jego zachowania, tylko przyznajmy się do błędu i razem pracujmy nad poprawą. Jeśli dziecko przejawia agresywne zachowania, może być konieczne skorzystanie z pomocy specjalisty, aby dziecko mogło zrozumieć i kontrolować swoje emocje. Najlepiej zacząć od rozmowy z pedagogiem szkolnym.
