Szkolny negocjator – nauczyciel czy uczeń, potrzeba czy konieczność ?
Dziś trochę o sztuce negocjacji.
Kilka dni temu w placówkach szkolnych rozbrzmiał pierwszy dzwonek. Wszyscy doskonale zdajemy sobie sprawę, że podobnie jak poprzedni rok szkolny, ten nowo rozpoczynający się będzie co najmniej równie trudny.
Trudność negocjacji przed, którą staje nauczyciel, pedagog i dyrektor
Przede wszystkim dla uczniów i ich rodziców, ale także dla nauczycieli i całej kadry opiekuńczo-wychowawczej. Szkoły są liczebne, zarówno podstawowe, jak i średnie. Ilość uczniów wzrosła, a rozmiary budynków nie zmieniły się. Brak komfortu w postaci wolnej przestrzeni niesie za sobą pewne ograniczenia i realne zagrożenia.
Każdy z nas działając w środowisku szkolnym, niejednokrotnie staje w obliczu trudnych bądź nieprzewidywalnych sytuacji. Konfliktów, które należy rozwiązać tu i teraz. W takich chwilach to najczęściej nauczyciel, pedagog szkolny czy dyrektor bardziej lub mniej świadomie wchodzi w rolę negocjatora. Ponieważ osoby te pełnią funkcję reprezentacyjną, przełożonego i organizatora, odpowiedzialne są również za przekazywanie informacji będąc równocześnie odbiornikiem, nadajnikiem i rzecznikiem. Wreszcie podejmują decyzje, rozwiązują problemy, przydzielają zadania w różnych obszarach działań szkolnych. Ich zakres, a tym samym spoczywająca na nich odpowiedzialność jest rozległy i wymaga wszechstronnego przygotowania. Niezbędne jest przygotowanie pedagogiczne i umiejętności, które składają się na profesjonalizm, czyli odpowiednie kompetencje i kwalifikacje. Nauczyciel, pedagog lub dyrektor bez wątpienia takie posiada. Warto zastanowić się jednak, czy tylko oni mogą taką funkcję pełnić.
Przygotowanie pedagogiczne a sztuka obserwacji i analizy
Obserwując dzieci i młodzież na co dzień, uważam, że także uczeń w klasie czy społeczności szkolnej może być bardzo skutecznym, wiarygodnym i pomocnym negocjatorem, stanowiąc pomost porozumienia między grupą uczniów a nauczycielem, czy między uczniami nawzajem.
Rozejrzyjmy się wokół, a na pewno takie osoby dostrzeżemy podczas przerwy, lekcji wychowawczej, w sytuacjach dnia codziennego. Możemy wyłonić negocjatora w trakcie lekcji wychowawczej, stosując scenki dramowe lub na podstawie obserwacji zachowań, chociażby podczas lekcji WF (często to liderzy w sporcie).
Porozmawiajmy z dziećmi o roli i kompetencjach dobrego, a więc skutecznego negocjatora. Dlaczego taka osoba jest cenna w środowisku szkolnym.
Jakie zatem cechy powinien posiadać skuteczny negocjator?
Najlepiej, żeby był osobą zrównoważoną, potrafiącą panować nad emocjami (nie okazywać ich na zewnątrz), a swój spokój i rozwagę przenosić na innych uczestników negocjacji. Kolejnymi cennymi atutami są: cierpliwość, asertywność (umiejętność mówienia „nie”, trzymanie się własnego stanowiska w sprawie), silna osobowość (budząca respekt poprzez swój autorytet), bardzo dobra komunikatywność (od niej w dużej mierze uzależnione jest powodzenie w toku negocjacji). Istotną i pożądaną cechą jest kreatywność – twórcze podejście do rozwiązania konkretnego zadania.
Negocjatorem nie może być człowiek apodyktyczny w pełnym tego słowa znaczeniu, bo na pewno z nikim nie dojdzie do porozumienia, ale również typ uległy nie wynegocjuje wiele na swoją korzyść. Także flegmatyk jest nie do przyjęcia – po godzinie będzie tkwił w tym samym punkcie, a wszyscy wokół będą znużeni. Najbardziej pożądany jest człowiek energiczny, pewny siebie, wiedzący czego oczekuje w wyniku podejmowanych rozmów.
Typy negocjatorów i nauczyciel jako skuteczny negocjator
W poprzedniej części wpisu poruszyliśmy kwestie dotyczącego tego kto, dlaczego i po co może być szkolnym negocjatorem. Omówiliśmy również rolę jaką pełni w szkole oraz trudne decyzje i sytuacje, z jakimi musi się zmierzyć. Dzisiaj skoncentrujemy się na cechach, jakie powinien posiadać dobry, a więc skuteczny negocjator szkolny.
Skuteczny negocjator jest sprawny i kompetentny
Potrafi precyzyjnie określić zadania i ustalić ich priorytety. Negocjacje w szkole to przede wszystkim znajomość tej dziedziny wiedzy w zakresie strategii, metod i technik oraz procedur ich przygotowywania. Przynajmniej w zarysie powinniśmy przybliżyć uczniom tę tematykę, uwzględniając jej najważniejsze elementy.
Negocjator musi wiedzieć, co będzie przedmiotem negocjacji, kto będzie w niej uczestniczył, dlaczego, kiedy, gdzie i w jaki sposób. Nie może podejmować tematu, nie znając wszelkich jego aspektów, jeśli nie chce skazać się na niepowodzenie. Zadaniem negocjatora jest osiągnięcie zamierzonego celu na drodze pokojowej (zachowanie złotego środka, ale z jednoczesnym przeforsowaniem większości swoich zamierzeń). Często nie jest to łatwe np. ze względu na rozbieżność interesów stron lub różne punkty widzenia odnośnie tej samej kwestii. Dlatego każdego negocjatora powinna cechować znajomość swoich możliwości, cierpliwość, opanowanie, usystematyzowanie działań, a także umiejętność właściwego komunikowania się i sztuka perswazji. Szczególnie istotnym czynnikiem w procesie negocjacji jest komunikowanie się, bo bez tego negocjacje nie byłyby możliwe. Negocjator to osoba komunikatywna: musi umieć słuchać, konstruować odpowiednie wnioski, być elastycznym, elokwentnym, a także potrafić odczytywać znaki niewerbalne (mowę ciała) wysyłane przez drugą stronę. Dobry negocjator powinien na pierwszy rzut oka umieć ocenić z kim ma do czynienia i w jaki sposób w związku z tym będzie z nim rozmawiał.
Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały?
Wszystkie środki przekazu i odbioru oraz umiejętne posługiwanie się nimi mają wpływ na właściwe zrozumienie komunikatów. Zawsze należy uważać na to, co i w jaki sposób się mówi. Dobry negocjator zdaje sobie sprawę, że każda informacja może być źle przekazana, źle odebrana i niewłaściwie zinterpretowana, a tym samym przysporzyć dodatkowe źródło konfliktu.
Nad tym jak mówić, żeby dzieci nas słuchały warto się poważnie zastanowić, ponieważ sprawna i dobra komunikacja to połowa sukcesu w rozwiązywaniu konfliktów. Oprócz tego negocjator powinien umiejętnie posługiwać się perswazją – umieć przekonywać do swoich planów, pomysłów i działań. Ważna jest także sztuka prowadzenia sporów, w której musi się wykazać znajomością metod i dostosowaniem ich do konkretnie omawianego przypadku. Musi nauczyć się dostrzegania rozwiązań alternatywnych.
Negocjacje w szkole, a doświadczenie i wiedza
Jeśli ktoś może powiedzieć o sobie, że jest profesjonalistą w negocjacjach np. sportowych, to wychodzimy z założenia, iż wykonuje te czynności zgodnie z regułami sztuki negocjacyjnej. A to oznacza, że posiada odpowiedni zasób wiedzy, umiejętności oraz doświadczenia i robi z tego właściwy użytek, a ponadto zdaje sobie sprawę z następującego faktu:
„Coraz lepiej wiemy, że coraz więcej nie wiemy”
Im więcej wiedzy na dany temat zdobywamy, tym bardziej zdajemy sobie sprawę, jak dużo jeszcze nie wiemy.
Zgodnie z przysłowiem „ jak Cię widzą, tak Cię piszą” negocjator powinien zadbać o swój wizerunek, nie tylko zewnętrzny. Powinna go cechować przedsiębiorczość, dalekowzroczność, przewidywanie posunięć drugiej strony i ich ewentualnych skutków. Niezbędny we wszelkich działaniach jest także optymizm. Negocjator powinien podchodzić do tematu z założeniem zwycięstwa, a do tego potrzebna jest odrobina szczęścia, podobnie jak w sporcie. Wiara w rozstrzygnięcie negocjacji na naszą korzyść jest podstawą do urealnienia zamierzeń.
Różne typy negocjatorów i sposobów negocjowania
W celu zidentyfikowania samego siebie, w zakresie ww. umiejętności i predyspozycji, należy poznać swój własny styl negocjowania. W tym celu polecam sprawdzone narzędzie, jakim jest test M. Christophera. Autor testu wyróżnia 4 typy negocjatorów:
- Innowator
- Negocjator komunikatywny
- Negocjator proceduralny
- Negocjator energiczny
Odpowiadając na pytania zawarte w teście, uzyskałam zakres punktacji 16-25, co oznaczałoby, iż należę do grona negocjatorów proceduralnych. Zgadzam się z większością podpunktów postępowania przypisanych temu typowi negocjatora, ale nie ze wszystkimi. Nie należę do ludzi drobiazgowych, pedantycznych i uwzględniających jedynie obowiązujące przepisy. Natomiast w pełni akceptuję fakt, iż negocjacje powinny być dobrze zaplanowane, opierać się na dowodach, realiach wcielenia w życie ich wyników, a więc przewidywaniu stopnia ich użyteczności.
Na dobrą sprawę, idealny negocjator to taki, który posiada najlepsze cechy wybrane spośród każdego z 4 prezentowanych typów negocjatorów. Zazwyczaj dobrego negocjatora można rozpoznać na pierwszy rzut oka. Wyróżnia się spośród innych, ponieważ zawsze znajdzie odpowiednie wyjście z każdej sytuacji. Zasadne w tym przypadku jest przytoczenie stwierdzenia:
„Sprawny negocjator hołduje zasadzie: kiedy zamykają się drzwi –
otwierają się okna innych możliwości.”
Reasumując, negocjacje to sztuka i nie łatwo sprostać wymaganiom, jakie są stawiane przed dobrym, a więc skutecznym negocjatorem. Należy być bardzo wszechstronnym, umieć znaleźć się w każdej sytuacji i wyjść z niej zwycięsko.
Szczególnie w dzisiejszych czasach tam, gdzie powstają konflikty, problemy, czyli właściwie we wszystkich sferach naszej działalności, także sportowej, a szkolnej w szczególności, fachowi i kompetentni negocjatorzy są bardzo potrzebni a wręcz konieczni.
Uczmy więc dzieci sztuki negocjacji od najmłodszych lat, uświadamiajmy im istotność roli, jaką dzięki swoim predyspozycjom mogą pełnić, a zyskamy sprzymierzeńców podejmowanych działań i unikniemy wielu niekontrolowanych i niepotrzebnych konfliktów.
Polecam książkę „To,co powiesz może zmienić świat” – o języku pokoju w świecie konfliktów: Marshall B. Rosenberg.
