Wiele dzieci marzy o tym, by zostać nauczycielem. Nic dziwnego – to wspaniała praca, która daje ogrom satysfakcji i pozwala kształtować nowe pokolenia. Niestety, jest także bardzo wymagająca… Nauczyciele – poza pracą przy tablicy – są zobligowani do wypełniania wielu dokumentów, odpowiadają nie tylko przed dyrekcją, ale także przed rodzicami. Nie dziwi fakt, że po kilku lub kilkunastu latach spędzonych w szkole, nawet najlepszego pedagoga dosięgnie wypalenie zawodowe…
Wypalenie zawodowe – przyczyny
Syndrom wypalenia zawodowego może dotknąć każdego. To zespół emocjonalnych i społecznych cech, które powstały wyniku długotrwałego stresu w miejscu pracy, połączonego z wyczerpaniem fizycznym i psychicznym. Wielu badaczy podkreśla, że na syndrom wypalenia zawodowego w szczególności narażone są osoby silnie zmotywowane i zaangażowane w wykonywaną pracę. Wpływ na doświadczenie stanu wypalenia zawodowego ma z pewnością stres – częściej dotknie on zatem lekarzy, pracowników opieki społecznej czy właśnie nauczycieli.
Przyczyną wystąpienia wypalenia zawodowego najczęściej jest przemęczenie, połączone z rozczarowaniem i wyraźnie obniżoną motywacją do wykonywania danego zawodu. Często do powstania syndromu przyczyniają się niskie zarobki, brak społecznego szacunku czy nadmiar obowiązków bez szans na realny awans. Nierzadko przyczyn upatruje się także w specyfice wykonywanej pracy. Duże zaangażowanie emocjonalne, kontakt z drugim człowiekiem i spora odpowiedzialność z czasem są podstawą wystąpienia chronicznego stresu, który można uznać za jeden z pierwszych etapów syndromu wypalenia zawodowego.
Stres w pracy nauczyciela
Stres w zawodzie nauczyciela pojawia się już na początku pracy. Samo stawanie przed publicznością w postaci uczniów powoduje – w szczególności u nauczycieli stażystów lub początkujących – lekki ścisk w żołądku. Lata praktyki powodują, że samo prowadzenie lekcji staje się mniej stresujące, jednak duża odpowiedzialność za młodych ludzi, stres o ich wyniki na egzaminach czy uczniowskie kłopoty rodzinne, sprawiają, że praca nauczyciela jest niezwykle obciążająca emocjonalnie.
Obecnie społeczeństwo ma wiele wymagań odnośnie do pracy nauczycieli – mają się notorycznie doszkalać, by sprostać coraz większym oczekiwaniom uczniów i ich rodziców. Nie każdy z pedagogów dobrze radzi sobie w świecie cyfrowym, a przecież poddawani są oni ciągłej ocenie ze strony uczniów, rodziców, ale także kolegów i przełożonych.
Dodatkowo stale oczekuje się od nich nie tylko przekazywania i egzekwowania wiedzy, ale także motywowania uczniów do samodzielnej pracy. Niestety, zarobki nauczyciela nie odzwierciedlają poświęcenia i ogromnego zaangażowania włożonego w ten zawód. Wszystkie wymienione czynniki bezpośrednio wypływają na zawodowy stres w pracy nauczyciela, który w efekcie może spowodować syndrom wypalenia zawodowego.
Po czym rozpoznać wypalenie zawodowe u nauczycieli?
Syndrom wypalenia zawodowego nauczycieli będzie objawiał się inaczej w zależności od określonych cech osobowościowych. Nie bez znaczenia jest także sama ścieżka awansu nauczyciela – zupełnie z czym innym będzie mierzył się nauczyciel początkujący, a z czym innym dyplomowany. Istnieje jednak wiele objawów wskazujących na początki wypalenia zawodowego, które mogą wystąpić nawet u pedagogów z niedługim stażem.
Na stres i wypalenie zawodowe nauczycieli może wskazywać wycieńczenie fizyczne – często towarzyszą mu bóle głowy, zmęczenie czy nawracające migreny. Zdarza się, że nauczyciele stres związany z sytuacją rodzinną lub szkolną ucznia przenoszą na pozostałych domowników. Znudzenie, uczucie zawodu i poczucie „bycia niewystarczająco dobrym” to kolejne aspekty zwiastujące syndrom wypalenia zawodowego. Do tego dochodzą problemy natury typowo emocjonalnej – nieuzasadnione wybuchy złości, ale także zobojętnienie czy przedmiotowe traktowanie uczniów.
Wypalenie zawodowe nauczycieli – przeciwdziałanie
By nie dopuścić do destrukcyjnych konsekwencji wypalenia zawodowego u nauczycieli, w szkołach coraz częściej wprowadza się tzw. edukację antywypaleniową. Ma ona na celu uświadomienie nauczycielom pierwszych objawów wskazujących na początki wypalenia zawodowego, a także naukę radzenia sobie ze stresem, czy trudnymi zawodowymi sytuacjami. Działania mogą także opierać się na eliminowaniu potencjalnie stresujących nauczycieli sytuacji – szkoleniach z obsługi nowoczesnych pomocy dydaktycznych, warsztaty związane z komunikacją interpersonalną czy rozmaite porady psychologiczne dotyczące wychwytywania u siebie pierwszych, niepokojących symptomów. Coraz częściej mówi się także o wprowadzeniu do programu studiów pedagogicznych elementów związanych z przeciwdziałaniem wypaleniu zawodowego u nauczycieli.
